صفحه محصول - فضاهای چند منظوره شهری و طراحی آنها بر مبنا معماری ایرانی اسلامی

توضیحات

دانلود پایان نامه کارشناسی ارشد رشته معماری

فضاهای چند منظوره شهری و طراحی آنها بر مبنا معماری ایرانی اسلامی

چکیده :

از آنجایی که ایجاد فضاهای چند منظوره و چند عملکردی در فضاهای شهری جنبه جدید و نو در جامعه ایجاد کرده است می توان این گونه فضاها را در مکان های عمومی مانند مترو ها هم ایجاد کرد . توسعه و تحول صنعت حمل و نقل ریلی درون و برون شهری مستلزم شناخت واقعی از تمام ظریفیت ها و پتانسیل های بالقوه می باشد . اگر چه بخش حمل و نقل ، بحثی خدماتی به شمار می آید لكن به دلیل اهمیت بنیادی آن ، فعالیتی زیر بنایی محسوب گردیده و در صورت عدم توجه كافی به آن سایر بخش ها نیز دچار عقب ماندگی خواهد شد .

رشد و گسترش صنعت حمل و نقل ریلی و وجود مزیت های نسبی فرآوان آن نسبت به سایر روشهای عمومی حمل و نقل بیش از هر زمان دیگری مشاهده می گردد . با پیشرفت تكنولوژی قطارهای شهری در حال تغییر و تحول بوده و وظیفه حمل و نقل مسافران در اغلب شهرهای مهم دنیا را به عهده گرفته است . بر اساس آمارها ، همواره تقاضا در این بخش فزآینده است و با توجه به مزیت های ذاتی و منحصر به فرد حمل و نقل ریلی شدن تكنولوژی ساخت قطعات ، وجود سیستم های موثر در زمینه نگهداری ، تامین انرژی ، علائم و ارتباطات و تجهیزات ، مستلزم حمایت همه جانبه می باشد . امروزه ایستگاهها بصورت یك مركز مهم شهری در آمده اند ، جایی كه قابل مكث كردن ، معاشرت كردن ، خرید مایحتاج منزل و همچنین استفاده از تسهیلات متنوع می باشد . همچنین مترو ها به عنوان فضاهایی مد نظر قرار می گیرند که می توان در مواقع بحرانی نیز از آنها استفاده کرد . همچنین به مترو به عنوان فضایی چند عملکردی نگاه می شود .تا بتواند در شرایط ویژه استفاده های خاص را نیز پاسخگو باشد .

کلمات کلیدی :

مترو ، حمل و نقل ، انعطاف پذیر ، چند عملکردی ، فضای شهری

مقدمه

فضاهای شهری از جمله مسائلی است که همواره ماهیت فرارشته ای به خود دیده است. به دلیل تاثیرگذاری همه جانبه طیف کثیری از مطالعات بر ساخت و طراحی و شکل گیری فضاهای شهری و تاثیر کلیه طرحهای مرتبط با مباحث کالبدی و تجسمی نظیر طرحهای معماری ، شهرسازی ، طراحی شهری بر این مساله، ماهیت مذکور قابل درک است. معماری و شهرسازی در هر مكتب اعتقادی مبتنی براندیشه های تئوریك آن مكتب است وبنابراین آنچه كه معماری و شهرسازی ایرانی- اسلامی خوانده می شود ریشه در مبانی نظری دین مبین اسلام از یكسو وفرهنگ ایرانی ناشی از زندگی دیرپای دراین پهنه از گیتی ازدیگر سو، دارد.

به عبارت دیگر وجود معماری و شهرسازی كهن وباستانی سرزمین ما دردوران پیش از ظهور وبروز اسلام آموزه های مفهومی ویژه‌ای را برای معماران این آب وخاك به همراه داشته است كه پس از رواج دین اسلام در ایران این مفاهیم با استفاده از مبانی دین اسلام تكامل یافته وجلوه دیگری یافته است. در این خصوص البته بایستی دقت نماییم كه مبانی اندیشه ای مسلمانان شامل دوبخش اصول پایه ای واعتقادی وفروع رفتاری است. والبته فروع رفتاری بدون پذیرش اصول دین نقص دراعتقاد تلقی می شود. به عنوان مثال اقامه نماز ناشی از پذیرش اصل توحید است وبا عنایت به اینكه عبادت وسپاس در آیین اسلام ویژه «الله» است ( الحمدلله رب العالمین) اقامه نماز جز برای «الله» عملی باطل وبی ارزش است.

شاید پرسشی که در ذهن بسیاری از علاقمندان به معماری ایرانی- اسلامی متبادر شده باشد این است كه موضع ما در قبال نحوه بهره گیری از فناوریهای نوین در معماری معاصر چیست؟ این امر بیش از هرچیز ناشی از فرافكنی افرادی است كه درمقابل هیاهوی كشورهای صنعتی دچار خودباختگی بوده وتصور می كنند كه بهره گیری از ارزشهای معماری ایرانی- اسلامی الزاما به معنای تكرار گذشته واحداث بناها با استفاده از الگوهای همسان معماری گذشته است. در پاسخ بایستی ابتدا ویژگیهای استفاده از فناوریهای نوین رادریابیم وسپس دراین خصوص اظهار‌نظر نماییم. براستی فناوری مطلوب كدام است؟ آیا به صرف استفاده یك كشور اروپایی از یك فناوری بایستی آن فناوری را به عنوان امری مقدس نصب العین قرار داده و بدون انطباق آن باویژگیهای طبیعی، تاریخی وفرهنگی كشور خود آن را بكار گیریم؟

واقعیت امر آن است كه هر فناوری جدید، زمانی مطلوب وقابل پذیرش خواهد بود كه از تمامی جوانب بر نمونه های پیشین رجحان داشته باشد. به عنوان مثال اگر یك فناوری جدید تنها باعث افزایش سرعت عملیات اجرایی ساختمان شود آیا موارد دیگری نظیر مخاطرات زیست محیطی، ایمنی ساخت وساز، صرفه اقتصادی، هماهنگی با اقلیم و.... را بایستی مورد بی توجهی قراردهیم؟ به نظرمی رسد كه پاسخ این پرسش منفی است. بدیهی است‌كه پذیرش یا عدم پذیرش فناوری یا مواد و مصالح ساختمانی مستلزم پاسخگویی آن به ابعاد مختلف مورد نظر ازجمله هماهنگی با ویژگیهای طبیعی، تاریخی و فرهنگی محل است.

بنابراین مصالح جدیدی می توانند در نظام اجرایی معماری وشهرسازی معاصر بكار گرفته شوند كه اولا با ریخت كلی مصالح موجود در بخشهای فرهنگی وتاریخی شهرها همخوانی داشته، ثانیا قابل بازیافت بوده، ثالثا از نظر بافت، رنگ وجنس با بسترطبیعی و بافت فرهنگی وتاریخی كشور ما سازگاری داشته باشند و رابعا از نظر ویژگیهای فنی واجرایی نظیر صرفه جویی درمصرف كارمایه (انرژی)، دوام، مقاومت در برابر فرساینده‌های طبیعی، انعطاف پذیری در برابرزلزله و..... بر مصالح مصرفی موجود برتری داشته باشد. با عنایت به آنچه گفته شدو با ملاحظه تجارب گذشته، به نظر می رسدكه بكار‌گیری فناوریهای جدید وتولید مصالح نوین را معطوف به مطالعه، پژوهش، آزمایش وتلاش به رفع كمبودهای موجود درمصالح بومی وافزایش قابلیتهای آنهامتناسب با نیازهای معاصربدانیم. كما اینكه پژوهشهای مداوم انجام شده بر روی بتون (كه مصالحی وارداتی ودارای مضرات فراوانی ازجمله تخریب محیط زیست، می باشد) در مراكز تحقیقاتی كشور ما كه منجر به پیشرفتهای قابل توجهی در این زمینه شده است، چنانچه برروی مصالح بومی متمركز می شد، علاوه برحفظ ویژگیهای بومی موجب رفع نواقص احتمالی آنها نیز می‌گردید.

فهرست مطالب

کلیات 23

مقدمه24

مفاهیم پایه: نیاز، فضا و فرم26

بیان مسئله تحقیق و بررسی آن27

سوال تحقیق29

مطالعه نمونه ها جهت دستیابی به راهکارها30

قلمرو مکانی تحقیق32

-نتیجه گیری و ارائه راهکار33

مراحل اجرایی تحقیق34

فصل اول :کلیات 35

مقدمه36

1 تعاریف 36

1-1-بنا و معماری 36

1-2-معماری و تمدن اسلامی 38

1-3-خانه اعتقادات جمعی 38

1-4-فضا 39

1-5-زیبایی معماری اسلامی-ایرانی40

1-5-1-معماری دوران اسلامی- ایرانی40

1-6-مصالح ساختمانی استفاده شده در معماری اسلامی42

1-7فضاهای خانه در معماری ایرانی –اسلامی 43

1-8-معماری ایرانی –اسلامی معماری درونگرا45

1-8-1-خصوصیات معماری درونگرا46

1-8-1-1-امنیت47

1-8-1-2-محرمیت48

1-8-1-3-وحدث و کثرت48

1-8-1-4-نظم و بی‌نظمی49

1-8-1-5-گونه‌گونی و یکنواختی49

1-8-1-6-مرکزیت 49

1-8-1-7-ابهام و ایهام49

1-8-1-8-تعادل50

1-8-1-9-تنوع50

1-8-1-10-چند کارکردی بودن فضاها و عناصر50

1-8-1-1-11- پرهیز از اسراف51

1-9-رویکرد ایرانی- اسلامی در شهرسازی51

1-10- معماری ایرانی –اسلامی (سنتی) و معماری مدرن 53

1-10-1-مهم‌ترین ویژگی‌های معماری ایرانی –اسلامی(سنتی) و تفاوت آن با هنر و معماری مدرن 53

1-10-2- پاسخ به نیاز انسان در یک اثر معماری 54

1-10-3-دنیای جدید و معماری جدید57

1-11-نتیجه گیری 59

فصل دوم : مفاهیم پایه و مبانی نظری 60

مقدمه61

2-مبانی نظری61

2-1-تعاریف61

2-1-1- فضای شهری61

2-1-2-انواع تقسیم بندی فضا62

2-2-2-ارزش اجتماعی فضاهای عمومی62

2-2-3-فضای عمومی بستر تعاملات اجتماعی 64

2-2-4-فضای عمومی و حیات جمعی 65

2-2-5-فضای عمومی و هویت جمعی 65

2-2-6-فضاهای عمومی به عنوان عوامل شناخت و هویت شهر 65

2-3-طبقه بندی ابعاد فضای عمومی در پاسخگویی به نیاز های انسان66

2-3-1-پاسخگویی کالبدی- فضایی66

2-4-اصول برنامه ریزی شهری66

2-4-1-معیارهای برنامه ریزی شهری برای فضاهای عمومی 66

2-5-فضاهای چندمنظوره(چند عملکردی)67

2-5-1-چند عملکردی طراحی کردن فضاهای شهری67

2-6-انعطاف پذیری69

2-6-1-تعریف و ماهیت انعطاف پذیری69

2-6-2-نگاهی به پیشینه طراحی انعطاف پذیر 71

2-6-3-ساختار فضاهای چند منظوره و منعطف 71

2-6-3-1-فضای متغیر 71

2-6-3-2-فضای نیمه ثابت 71

2-6-3-3- فضای ثابت 71

2-7-بررسی عملکرد در حوزه انعطاف پذیری 72

2-7-1بررسی نقش انعطاف پذیری در حفظ و حراست محیط زیست 72

2-8-گونه های انعطاف پذیری73

2-8-1 -تطبیق پذیری(جابجایی فصلی وروزانه)73

2-8-2-تغییرپذیری تفکیک و تجمیع73

2-8 -3تنوع پذیری ( فضای چند عملکردی )73

2-9-تاریخچه مترو 74

2-9-1تعریف ایستگاه مترو 75

2-9-1-1-فضای تصمیم گیری76

2-9-1-2-فضاهای فرصت یا مکث76

2-9-1-3-فضاهای حرکتی76

2-10-اولین مترو جهان 77

2-10-1-تاریخچه مترو جهان78

2-10-2-مترو برای غیر مسافر 78

2-10-3-متروِ‍؛ جان پناه78

2-11-ایستگاه‌های مترو79

2-11-1-کار مترو79

2-12- مترو در تهران 79

2-13-تفاوت ساختاری ایستگاه ها و ورودی های مترو83

2-14-عوامل موثر در تدوین ضوابط طراحی فضاهای پیرامون ورودی مترو85

2-14-1- معیارها و ضوابط طراحی موجود در مورد طراحی بخش بیرونی ورودی های مترو85

2-15-مزایای فضاها وتونل های مترو 88

2-15-1-عملكرد چندگانه فضاها وتونل های زیرزمینی و مترو ها88

2-15-1-1-كاركرد ارتباطی وحمل و نقل89

2-15-1-2-مراكز فرماندهی و كنترل90

2-15-1-3-مراكز داده 90

2-15-1-4-كاربری مراكز نگهداری اقلام،تجهیزات ،دارو و مراكز صنعتی و تولیدی زیرزمینی 90

2-15-1-5-كاربری مراكزدرمانی91

2-16-جایگاه ایستگاه های مترو در منظر شهری 93

2-17-نتیجه گیری 96

فصل سوم:بررسی نمونه های داخلی و خارجی 97

3- نمونه های خارجی 98

3-1-مترو مسکو: موزه زیرزمینی98

3-1-1-تاریخچه مترو98

3-1-2-مشخصات 100

3-2- مترو نیویورک سیتی 102

3-3- متروی پکن103

3-3-1-تاریخچه103

3-3-2-ساعت کار104

3-3-3-خطوط مترو104

3-3-4-بلیط105

3-3-5-زباله به جای بلیط105

3-4- ایستگاه متروی امام خمینی105

3-4-1-مشخصات105

3-4-2-ورودی‌ها106

3-4-3- مشخصات عمومی ایستگاه 106

3-5- مترو مفتح 107

3-5-1-مشخصات عمومی ایستگاه 107

فصل چهارم : کلیات جغرافیایی ، تاریخی109

4-1- :جغرافیای طبیعی110

4-1-1 موقعیت و حدود شهرتهران و تقسیمات آن110

4-1-2- شناخت طبیعی ، ناهمواریها110

4-1-3- آب و هوا113

4-1-4- بادها114

4-1-5-منابع تامین آب تهران115

4-1-6-پوشش گیاهی115

4-1-7-زلزله خیزی در استان115

4-1-8- جغرافیای اقلیمی116

4-1-8-1- تاثیر عوامل اقلیمی 117

4-1-8-2- تاثیر تابش آفتاب بر ساختمان 118

4-1-8-3-عامل باد بر شکل ساختمان119

4-2-بخش دوم:جغرافیای انسانی 119

4-2-1- ترکیب جمعیت 119

4-2-2- مذهب121

4-2-3- زبان121

4-3-معرفی منطقه 5 تهران 122

4-3-1-محدوده122

4-3-2-جمعیت 122

4-3-3-تقسمات پیشنهادی منطقه (نواحی و محلات ) 124

4-4-معرفی شهرک اکباتان 124

4-4-1-تاریخچه124

4-4-2-ساختار125

4-4-3-هیأت مدیره مرکزی شهرک اکباتان127

4-4-4-مکان‌های عمومی شهرک اکباتان129

4-4-5-ورزشگاه‌ها130

4-4-6-گرافیتی 131

4-5- تحلیل مترو ارم سبز 132

فصل پنجم : برنامه فیزیکی طرح 136

مقدمه137

5- استاندارد ها و ضوابط طراحی137

5-1-جا به جایی درونی 137

5-1-1-گلوگاههای کنترل 137

5-1-2-دسترسی به سکو ها – پله ها 138

5-2- انواع سکوها 140

5-2-1-حوزه امنیت سکو142

5-2-2-حوزه ذخیره 142

5-2-3-حوزه امد و شد مسافرین 142

5-2-4-حوزه تجهیزات سکو 142

5-3-فضاهای نشستن 143

5-3-1-فضاهای اداری 143

5-4-عبور و مرور عابران پیاده 144

5-5-ملاحظات عملی در طراحی ایستگاه مترو144

5-5-1-جابجایی بیرونی144

5-5-2-جابجایی درونی146

5-6-نواحی اصلی عملکردی ایستگاه در حالت کلی146

5-6-1-هال اصلی و انتظار 147

5-6-2-بخش فروش بلیط148

5-6-3-سکوها149

5-6-4-مراکز تجاری در ایستگاه ها 149

5-6-5-اعلانات و اطلاع رسانی سفر150

5-6-6-تامین ایمنی و امنیت151

5-6-7-کنترل صدا153

5-6-8-تبلیغات153

5-6-8-1-راه های دسترسی و ورودی ایستگاه 154

5-6-8-2-بخش اطلاع رسانی بلیط154

5-6-8-3-بخش تجار و انتظار154

5-6-8-4-سکو و محل سوار شدن154

5-7- کارهای هنری155

5-8-تاسیسات 156

5-8-1-تاسیسات برقی 156

5-8-2-تاسیسات تهیویه 157

5-8-3- اتاق های تاسیسات برقی157

5-8-3-1-برق اضطراری 158

5-8-3-2-تاسیسات مربوط به آتش سوزی 158

5-8-3-3-سیستم اعلام حریق 158

5-8-3-4-سیستم اطفای حریق 159

5-9- سازه بنا 160

5-10-برنامه فیزیکی طرح161

نتیجه گیری 162

جمع بندی و نتیجه گیری 163

فهرست منابع و مواخذ 173

فهرست جدول ها

جدول 4-1 جمعیت و مساحت شهر تهران طی سالهای سرشماری 120

جدول4-2 روند رشد جمعیت شهر تهران طی سالهای سرشماری120

جدول5-1 زیر استاندارد پله ها را برای دسترسی به سکو 139

جدول 5-2استاندارد استفاده از سطوح شیب دار برای دسترسی به سکو ها140

جدول 5-3ابعاد مورد نیاز برای انواع سکوها141

فهرست عکس ها

شکل 2-1-فضای چند عملکردی 70

شکل 3-1- مترومسکو 99

شکل 3-2- مترو مسکو100

شکل 3-3- مترو مسکو101

شکل 3-4-مترو نیویورک 102

شکل 3-5-مترو نیویورک 102

شکل 3-6-مترو پکن 104

شکل 3-7-مترو مفتح 107

عکس4-1- موقعیت استان تهران در نقشه110

عکس4-2-نقشه ناهمواریهای استان تهران112

عکس 4-3- نقشه گسترش شهر تهران 114

عکس 4-4-محدوده منطقه 5 123

عکس 4-5-عکس هوایی شهرک اکباتان 129

عکس 4-6-عکس هوایی شهرک اکباتان 130

عکس 4-7-نقاشی های گرافیکی شهرک اکباتان 131

عکس 4-8-عکس هوایی مترو ارم سبز 132

عکس 4-9-عکس های مترو ارم سبز 132

عکس 5-1—گلوگاه کنترل مترو 138

عکس 5-2-دسترسی به سکو ها و پله 139

عکس 5-3-انواع سکوها 141

عکس 5-4-فضاهای نشستن143

عکس 5-5ایستگاه حومه ای با میدان باز شهریب و فضاسازی در ورودی آن 145

عکس 5-6سایبان ها موجی و زیبا در ایستگاه رتردام 145

عکس 5-7فضای اصلی و انتظار148

عکس 5-8 فروش بلیط149

عکس 5-9 فضای تجاری 150

عکس 5-10-تبلیغات و اطلاع رسانی151

عکس 5-11 کارهای هنری در مترو 155

فهرست نقشه ها

نقشه پلان مجموعه 169-170

نقشه نماو نما171-172