مفهوم قاچاق زنان

مسئله قاچاق اشخاص معمولاً بر حسب قاچاق زنان یا قاچاق برای مقاصد بهره کشی جنسی مورد بحث قرار می گیرد . قاچاق عموماً تأثیر بسیارشدیدی برای زنان و دختران دارد و اغلب قاچاق برای مقاصد تجارت جنسی را شامل می شود . قاچاق پدیده ای بسیار گسترده تر در سطح جهان به شمار می رود . هم اکنون این قاچاق شامل این موارد می گردد  : « مبادله افراد جهت مهاجرانی که در کارگاه های کارسخت به کار می پردازند ،‌ همچنین برای کار خانگی یا کشاورزی ، ازدواج های اجباری یا فریب آمیز به صورت پستی و سفارشی و نیز خرید و فروش زنان جوان برای روسپی خانه ها و کلوپ های رقص برهنه »[1] . به رغم تعاریف دوازدهم ،  توافق فزاینده ای وجود دارد که مسأله قاچاق موجودات بشر متضمن حرکت دادن افراد به منظور قرار دادن آنان در کار اجباری یا دیگر اشکال بیگاری غیر داوطلبانه می باشد.

بنابراین قاچاق اشخاص به گونه ای تعریف می شود که هم مقاصد جنسی و هم مقاصد غیر جنسی و همه اقدامات در راستای زنجیره قاچاق از بکارگیری (یا ربودن) اولیه فرد قاچاق شده گرفته تا مقصود یا هدف نهایی بهره کشی از شخص قربانی یا کار او را دربر می گیرد.[2] تعریفی که مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 1994 ارائه داد ، تا پیش از تعریف پروتکل مصوب سال 2000 از قاچاق اشخاص بصورت گسترده مورد پذیرش قرار داشت. این تعریف چنین است : « حرکت دادن غیر قانونی و مخفیانه اشخاص از مرزهای ملی، عمدتاً از کشورهای در حال توسعه و کشورهای دارای اقتصاد در حال گذار با هدف نهایی واداشتن زنان و دختران به وضعیت های بهره کشانه و ستمگرانه از لحاظ جنسی و اقتصادی به منظور سود بکارگیرندگان ، قاچاقچیان و سندیکاهای جنایتکار، و نیز دیگر فعالیتهای مرتبط با قاچاق همچون کار خانگی اجباری ، ازدواج دروغین ، استخدام مخفیانه و فرزند خواندگی دروغین »[3]. تعریف دیگری که توسط سازمان غیر حکومتی ائتلاف جهانی علیه قاچاق زنان ارائه شده است[4] : « همه اعمال متضمن بکارگیری و یا حمل و نقل یک زن در عرض مرزهای ملی برای کار یا خدمات بوسیله خشونت یا تهدید به خشونت ، سوء استفاده از اقتدار یا موقعیت مسلط ، اسارت ، دام ، فریب یا دیگر اشکال تحمیل ». [5]

در پروتکل پیشگیری ، ‌سرکوب و مجازات قاچاق اشخاص، به ویژه زنان وکودکان ، مصوب سال 2000 ، در ماده سوم، قاچاق زنان بدین ترتیب تعریف شده است :

« استخدام ، انتقال ، حمل ونقل ، پناه دادن یا دیگر اشکال تحمیل ، آدم ربائی ، تقلب ، فریب ، سوء استفاده از قدرت یا موقعیت آسیب پذیری یا دادن یا دریافت پرداخت ها یا منافع جهت کسب رضایت فردی که بر شخص  دیگری کنترل دارد به منظور بهره کشی.[6]

بهره کشی باید حداقل بهره کشی از روسپیگری دیگران یا دیگر اشکال بهره کشی جنسی ، کار یا خدمات اجباری ، بردگی یا رویه های مشابه بردگی[7]، بیگاری[8] یا برداشتن اندمهای بدن را در بر می گیرد.». ار آنجائیکه قاچاق زنان و دختران معمولاً برای اهداف جنسی صورت می پذیرد، واژه های جدیدی در این خصوص همچون « قاچاق جنسی » نیز مطح شده است. قاچاق جنسی معمولاً در خصوص کسانی است که  به سن 18 سالگی نرسیده اند ، و به این عمل ترغیب و یا با زور و فریب آنها را به عمل واداشته و در معنای دیگر ، جذب نیروی جدید ، پناه دادن ، حمل و نقل ، حمایت و بکارگیری اشخاص برای اعمال جنسی را می توان قاچاق جنسی تعریف نمود. تعاریفی که بیان شد تعاریفی بود که توسط مجامع بین المللی ارائه گردیده است . هر چند که تعاریف ارائه شده از سوی سازمانهای بین المللی دارای نواقصی نیز هست؛ در این تعاریف سعی شده است که تمامی مواردی که به قاچاق زنان و کودکان می انجامد مد نظر قرار گیرد.

البته در صورتیکه زن بالغی که با مهاجرت خود برای اهداف جنسی به کشورهای دیگر می رود و در آن کشور اقدام به کسب درآمد از این طریق می نماید از شمول تعریف خارج میشود. با این حال تعریف قاچاق زنان که مورد استفاده سازمان بین المللی مهاجرت است فریب یا زور را الزام نمی دارد بلکه هر گونه غیر قانونی و یا مبادله آنها را برای منافع اقتصادی یا شخصی دیگر در بر می گیرد،‌ علاوه بر این برخی سازمانهای غیر حکومتی استدلال می کنند که قاچاق نباید بر حسب تحمیل یا فقدان رضایت تعریف شود به ویژه در چارچوب صنعت سکس . استدلال اصلی آنها این است که  کار جنسی ذاتاً بهره کشانه است ،‌ بنابراین رضایت یا کنترل زن بر وضعیت خودش هیچ اهمیتی ندارد[9] .

پیشینه قاچاق زنان

از اوائل هزاره دوم میلادی بحث قاچاق انسان در سطح جهانی مورد توجه قرار گرفت . در زمان نزدیک تر به عصر حاضر، یعنی قبل از جنگ جهانی دوم، تجارت انسان با عنوان «خرید و فروش زنان سفید پوست»  شناخته شده بود که در آن زمان زنان سفیدپوست اروپایی به خصوص زنان فرانسوی، به روسپی خانه های آمریکای جنوبی هدایت می شدند. البته قاچاق انسان به ویژه زنان، از زمان خاتمه جنگ سرد و با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در ابتدای دهه ی 1990 و گشایش مرزها توسعه وگسترش یافته و شکل خاص و ابعاد پیچیده و جدیدی به خود گرفت و به تجارتی پر منفعت و سودمند تبدیل شد.[1]« قاچاق انسان » بر اساس آمار های جهانی حدود دو میلیون نفر را در جهان شامل می شود که دو میلیارد دلار عاید این قاچاقچیان کرده است. امروزه تمام کشورهای اروپایی و آمریکایی و ژاپن در امر واردات زن به صوت کالا و به منظور بهره برداری جنسی، فعالیت دارند. آمارهای اولیه حاکی ازآن است که حداقل یک میلیون کودک زیر 15 سال در کشور های آسیای جنوب شرقی، از طریق فحشاء و خود فروشی ارتزاق می کنند که این مسأله به عوامل متعددی از قبیل، فرهنگ جدید مصرفی، سکسیزم عمومی و توریسم جنسی افسار گریخته بستگی داشته و دارد.[2]

بطورکلی توسعه توریسم، یکی از عوامل عمده توسعه بازار تجارت زنان و کودکان به حساب می آید . براساس گزارش صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) تحقیق صورت گرفته در 53 کشور آفریقائی نشان می دهد در تمام این کشورها قاچاق انسان صورت می گیرد که کودکان قربانیان اصلی قاچاق هستند، پدیده قاچاق انسان را می توان نوعی برده داری در دوران معاصر نامید که عموماً توسط تشکیلات مافیائی صورت می گیرد.[3]

«‌سازمانهای بزرگ توریستی اروپائی، آمریکائی و ژاپنی، مسافرتهای دسته جمعی سازمان می دهند تا مشتریان بیشتر و پولدارتری جلب کنند. این سازمانها در کاتالوگهای خود، بهره برداری از زنان و کودکان خردسال را پیشنهاد داده اند. بنابر تحقیقات قضایی غرب، ‌تجار معاملات زنان و کودکان دارای قدرتهای عظیم اقتصادی هستند و درآمدهای آنان بالغ بر هزاران میلیون دلار در سال است. [4]

بازارهای تجارت شیطانی، زنان و دختران را به تمام کشورهای دنیا چه به صورت علنی و چه به صورت مخفی ترانزیت می کنند. این تجارت شیطانی معمولاً به دو طریق انجام می گیرد:

1. وارد کردن زنان و دختران به صورت کالا از کشورهای عقب نگه داشته شده به کشورهای اروپائی،‌ ژاپن و آمریکا.
2. توریسم انفرادی و جمعی.

در هر دو حال مراکز اداری،‌ مالی و سازمانهای بین المللی زنان و دختران برای سوءاستفاده های جنسی در کشورهای سرمایه داری قرار دارند و از این کشورهاست که این سازمانهای بزرگ هدایت می شوند.[5]

در حال حاضر در اروپا،‌ کشور آلمان مرکز اصلی معاملاتبین المللی تجارت زن و فرودگاه فرانکفورت، محل جابه جا شدن زنان فروخته شده است. فعالیتهای سازمانهای بین المللی تجارت زنان را می توان از  لابه لای اخبار روزنامه ها استخراج کرد. بعنوان مثال در جریان یک محاکمه در دادگاهی در آلمان ثابت شد که فرد محکوم در یک سازمان تجارت بین المللی دختران شرکت داشته و از سال 1987 تا 1990، ‌واسطه فروش عده زیادی از زنان و جوانان فیلیپینی بوده و آنان را به می خانه ها و روسپی خانه های آلمان سپرده است.

جزیره قبرس، محل توزیع و تقسیم این بردگان جنسی به اکثر کشورهای جهان است . در بین افرادی که با آوارگان 11 تا 19 ساله در آلمان روابط نامشروع برقرار می کنند ، وکلاء، تجار، پزشکان و حتی مأموران پلیس نیز دیده می شود[6]. سالانه هزاران زن و دختر بنگلادشی قربانی قاچاقچیان انسان می شوند و به هند و پاکستان و یا ممالک خاورمیانه برده می شوند[7].

« میلیونها زن در کل جهان در معرض تهدیدهای دائمی هستند در حال حاضر بنا به گزارش یونیسف 60 میلیون نفر از زنان دنیا بر اثر این خشونت ها ناپدید شده اند[8].

خبرگزاری فارس در گزارشی نوشت: « از ابتدای دهه 1990 میلادی به خصوص بعد از متلاشی شدن اتحاد جماهیر شوروی و بلوک شرق ،‌ موضوع قاچاق زنان در سطح جهانی ابعاد وسیعی یافت.

برده داری اقتصادی جنسی امروزه صنعت جهانی بسیار پردرآمدی محسوب می شود که توسط سازمانهای جنایتکارانه قدرتمندی مثل یاکوزا در ژاپن، تریاد در هنگ کنگ و مافیا در ایتالیا اداره می شوند و این امر سبب شده است که قربانیان جرم قاچاق انسان با عنوان بردگان مدرن نامیده شوند. گروههای مذکور سالانه مبلغی بالغ بر 7 میلیارد دلار از این طریق تحصیل می کنند و در عین حال شبکه های خود را هم در کشورهای درحال توسعه و هم درکشورهای توسعه یافته گسترش می دهند.

طبق گزارش جهانی سازمان ملل متحد که اخیراً انتشار یافته است ، در ایالات متحده آمریکا حداقل 100000 نفر مهاجر به فحشا اشتغال دارند و طبق تخمین سال 2003 در آمریکا سالانه 700000 تا 4 میلیون  نفر انسان خرید و فروش می شوند و در ژاپن 40000 تا 50000 زن تایلندی به امر فحشا اشتغال دارند ، بر اساس آمارهای کمیسیون اروپا نیز سالانه 500000 کودک و زن به اروپای غربی قاچاق می شوند. در همین زمینه ، دبیر کل سازمان ملل متحد در روز جهانی حذف خشونت بر علیه زنان اعلام کرد که سالانه حدوداً 700000 نفر که عمدتاً زنان و دختران هستند در جهان برای سوء استفاده های جنسی قاچاق می شوند . در مورد درآمد این جرم،‌ کارشناسان شورای اروپا در گزارش آماری در مورد تجارت زنان اروپای شرقی به عنوان بردگان هزاره سوم نشان می دهند که میزان درآمد ناشی از این تجارت سفید، سالانه تا 13 میلیارد دلار است. اعلام این میزان درآمد نشان می دهد که تجارت قاچاق زنان رقیب تجارت مواد مخدر و اسلحه شده و این معضل مهم بشری به حد وخیم و نگران کننده ای رسیده است.

طبق آمار دیگری، زنان آسیایی در ایالات متحده و ژاپن به قیمت 2000 دلار به مالکین مراکز فحشاء فروخته می شوند و زنان روسیه ای شاغل در مراکز فحشاء آلمان حدود 7500 دلار درآمد ماهیانه دارند که از این مبلغ حداقل 7000 را صاحب مرکز فحشاء برداشت می کند»[9].

در اجلاسی که در بیستم دسامبر سال 2001 میلادی در داکا پایتخت سنگال بین پانزده کشور آفریقایی موسوم به اکوواس ( جامعه اقتصادی دولتهای آفریقای غربی) در زمینه مبارزه با قاچاق انسان مبارزه گردید، اشاره شد که دو نوع قاچاق انسان در این مناطق بیشتر رواج دارد:  الف- قاچاق کودکان برای مجبور کردن به کار اجباری خصوصاً کار در مزارع؛   ب- قاچاق زنان وکودکان به منظور بهره بردای جنسی[10].

البته آماری که اخیراً انتشار یافته حاکی از آن است که آلمانی ها سالیانه 70 میلیارد مارک خرج روسپی ها می کنند و درآمد این تجارت بیش از تجارت هروئین است . مواد اولیه این تجارت پرسود شیطانی، از ممالک جهان سوم من جمله ایران تأمین می شود و قاچاق زنان و دختران بعد از مواد مخدر از سودآورترین انواع قاچاق است.[11]

در ایران هم بعد از انحلال سیستم برده داری و تغییر جایگاه زن در جامعه مدنی ایران، اولین گزارش قاچاق زنان در سال 1340 شمسی ارائه شده است. در آن سال مأموران مرزی ایران مرد عربی که قصد خروج از ایران را داشت، در نقطه ای ممنوع دستگیر کردند. به همراه این مرد عرب یازده زن و دختر جوان ایرانی بودند که بعد از تحقیق معلوم شد که وی این افراد را از نقاط مختلف کشور جمع آوری کرده و قصد داشته است با خروج از ایران ، آنها را در بعضی از کشورهای عربی بفروشد. همچنین گزارشهای دیگری از فروش دختران توسط پدر خانواده در سالهای 1343 شمسی به ثبت رسیده است.[12]

این معضل بر اثر عوامل متعدد تاکنون ادامه داشته و متأسفانه در سالهای اخیر توسعه یافته است. بطور مثال روزنامه « مشرق» چاپ ایالت بلوچستان پاکستان نوشت : « در هر ماه 41 دختر کم سن و سال ایرانی به پاکستان قاچاق می شوند که از آنها برای فساد اخلاقی استفاده می شود. در قاچاق این دختران گروهی بزرگ دست دارند که بعد از اغفال دختران ایرانی آنها را به فروش می رسانند». [13]